Interview met Bert Danckaert

volgend interview: Benjamin Verdonck

Interview met Bert Danckaert (1965) Brussel, ma 16 sept 2013.

Hilde Van Canneyt: Wat ik over je las: “In ’99 begon Bert Danckaert aan een project waarbij hij verloren hoekjes fotografeerde in België en buurlanden, stedelijke waste lands met een vleugje zwarte humor.”

In Focus Knack (febr ’13) staat: ‘Hij bouwt consequent aan een oeuvre waarin lelijke, lege en onpersoonlijke plekken in steden over de hele wereld de hoofdrol spelen. De betreurde Erik Eelbode benoemt het ook als ‘de achteloze ruimte’, een uitspraak van jou en een variant op het stilaan moegetergde begrip van de non-plaats.“ Je legt vast wat je vindt en noemt jezelf een documentaire fotograaf. De zin van dit soort fotografie is orde scheppen in de chaos.

Op je expo in Stieglitz 19 in Antwerpen (febr ’13) toonde je stedelijke landschappen – zonder menselijke aanwezigheid, maar de sporen van de mens zijn nadrukkelijk aanwezig, zoals Marc Ruyters ze beschrijft. Het ‘sociale’ zit ook in de foto’s, zegt hij, want ze verwijzen naar de resultaten van een anonieme urbanisatie. Een derde aspect dat hij aanhaalt, is dat je foto’s met de jaren meer overhellen naar het formele en het abstracte.

Bert Danckaert: Er zit zeker een zuivere documentaire laag in mijn werk, maar ik zie me niet als een pure documentaire fotograaf. Ik neig inderdaad naar dat formele en abstracte. Het zijn bijna twee onverenigbare werelden die ik probeer samen te laten komen. Langs de ene kant heb je het document: het fotograferen van plaatsen ergens in de wereld vanuit een sociale, ecologische en politieke intentie: de belangrijke vragen over deze planeet. Maar tegelijkertijd – en dat is dan vanuit een soort onmacht, want wat kan je daar als fotograaf over vertellen? – vanuit die onmacht een reflex naar het puur formele en abstracte, dat een soort autonomie verwerft en al die sociale en politieke aspecten net loslaat. Ik plaats me in het midden tussen die twee.

HVC: Over al je foto’s hangt hetzelfde uniforme licht, omdat je simpelweg – zeg je zelf – werkt aan de kant waar de schaduw valt. (~ het democratische licht).

Tijdens je eerste reis buiten Europa ontdekte je pas dat je elders ook zo’n foto’s kon maken.

BD: Tussen ’99 en 2005 heb ik de reeks ‘Make sense !’ gemaakt, wat toen in Netwerk in Aalst is tentoongesteld geweest. Dat waren allemaal plaatsen in West-Europa en ik ging ervan uit dat die beelden het gevolg waren van onze Westerse cultuur. Wat ik fotografeer zijn residuen van de samenleving. Het  gaat altijd over menselijke constructies: dingen die de mensen in het landschap achterlaten. Mijn vrouw Karin Hanssen, die kunstenares is, zat in de Biënnale van Sharjah in de Verenigde Arabische Emiraten en ik kon er mee naar toe. Toen bedacht ik me of ik daar ook hetzelfde soort werk zou kunnen maken. Wonderwel – of net niet – lukte dat daar ook, want je hebt daar ook shopping malls en zo. 

Dan is mijn werk gekanteld en kwamen vragen over globalisering aan de oppervlakte vanuit de gedachte dat de wereld er ondertussen misschien overal hetzelfde uitziet.” Misschien is heel de wereld wel overgegeven aan Toyota-garages, Ikea’s, enz. Daaruit is dan de reeks ‘Simple Present’ ontstaan, waar ik vertrokken ben van het idee om allemaal plaatsen verspreid over de wereld te gaan fotograferen en de inwisselbaarheid van de urbane alledaagse ruimte te onderzoeken.

HVC: Vertel eens over ‘De Ikea’ van Brussel versus die van Beijing. (~de zinloze verplaatsing die je als heel werkelijk ervoer)

BD: Het is begonnen met een reis naar Beijing, waar een van mijn reisdoelen was om een foto te maken op de parking van Ikea. De absurde gedachte om 9000 kilometer te reizen om te zien wat we hier ook om de hoek hebben was de aanleiding. Letterlijk de omkering van het exotisme. Bestaat dat nog exotisme en wat voor een clichégedachte is dat? En is het misschien niet veel wezenlijker in de wereld van vandaag dat de ruimte heel inwisselbaar is? 

Al moet ik opmerken dat heel veel plaatsen nog een heel sterke culturele identiteit hebben, denk aan Havana, daar ziet het landschap er nog heel typisch uit. Vraagstelling is eigenlijk: hoever hebben we de wereld overgegeven aan globalisering en multinationals en in hoeverre heeft die culturele identiteit nog een stem?

HVC: Je zei ergens dat je in Havana van die typische prachtige foto’s kan maken, maar dat heb je net proberen niet te doen.

BD: Naar Havana ben ik gegaan na Kaapstad, waar er een klik is gekomen. Ik was eigenlijk op zoek naar wat nu de precieze betekenis was van dat formele aspect in mijn werk. Ik hield mij tegen om nog abstracter te gaan, om niet louter in formalisme te verzeilen. Voor ik naar Kaapstad vertrok hoorde ik vooral hoe gevaarlijk die plek is. Ik had ook net gelezen dat het een van de twee gevaarlijkste steden ter wereld was, dat je er voor een paar Adidassen een mes in je ribben kon krijgen. Ik liep daar bijgevolg helemaal opgefokt en paranoïde rond. 
Die angst, wat eigenlijk een heel sociaal gegeven is, heeft ertoe geleid dat ik net nog formeler ging werken. Alsof ik mij ging vastklampen aan zekerheden van compositie en vlakken. Op die manier kreeg dat formalisme een sociale betekenis. Jan Blommaert beschreef het als documentaire-formalisme. 

Havana koos ik dan net omwille van het cliché van de esthetiek van de afgebladerde muren en het over-pittoreske. Ik wilde ervaren hoe ver ik daarmee aan de slag kon zonder in de val te trappen. Zo is het altijd maar meer naar het puur beeldende geëvolueerd.

HVC: Je maakt één foto/beeld van wat je treft.

BD: Eggleston heeft dat ook gezegd: ik probeer maar één beeld te maken, anders moet je achteraf toch kiezen. Als je jezelf oplegt om maar één beeld te maken, verhoogt dat de trefzekerheid. Mijn beelden zien er ook zo uit alsof er geen wereld buiten die beelden bestaat. Ze zijn zo binnen het kader gereconstrueerd dat alles precies moet kloppen en vaak is er dan ook maar één oplossing voor een beeld.

HVC: In De Standaard van januari ’13, staat dat sommigen je foto’s vergelijken met de schilderijen van Rothko en Raoul De Keyser.

In een ander artikel uit 2011 van diezelfde krant, stond dat je beelden een haast onwezenlijk uitgebalanceerd spel van lijnen en vlakken zijn die af en toe doen denken aan Mondriaan: hyperrealistische foto’s die ogen als abstracte schilderijen. Vind je dat een complement?

BD: Ja, uiteraard! Maar er zit ook een ironie in: kunstenaars zijn in hun atelier aan het streven naar een mythisch beeld. Als ik door de straat loop en ik kom bij wijze van spreken een Rothko tegen op straat – die er uiteraard geen is -, dan lijkt dat wel een ironisch spel met het gewicht en de pretentie van de schilderkunst en misschien de lichtheid van fotografie. Want iedereen fotografeert constant, het heeft iets vulgairs. Tegelijkertijd kan je wel foto’s maken die de intensiteit kunnen bereiken van sommige schilderijen. Maar als je zoals ik op straat gaat lopen op zoek naar accidentele schilderijen – zoals graffiti die wordt overschilderd waardoor er ongewilde composities in het landschap ontstaan dan vind ik dat heel treffend en relativerend. Schilderkunst en fotografie ontmoeten elkaar hier, terwijl het toch om zuivere, registrerende fotografie gaat.

HVC: Je nam deel aan de groepsexpo ‘Beyond the document’ in de Bozar, waar je met 13 andere fotografen een fijne expo had. Voorwaarde: “Geen gefoefel.”(= geen manipulatie van beelden en met de voeten in de echte wereld staan (ver weg van de studio))

BD: Mijn foto’s komen eigenlijk quasi 100% uit de camera zoals ik ze heb gemaakt. Er komt achteraf weinig postproductie of Photoshop bij kijken. Het is niet zo dat ik achteraf foto’s in elkaar ga mixen of dingen ga weg-Photoshoppen. Het is heel uitgepuurd en gemanipuleerd zou je zeggen, maar eigenlijk is het pure waarneming, de manipulatie gebeurt op het moment van de opname door het gebruik van het kader.

Ik reis ook meestal alleen naar een stad, waar ik eigenlijk niks anders doe dan wandelen. Als een soort meditatie op een stad. Dan is dat een heel doorgedreven manier van kijken die leidt tot het soort beelden dat ik maak, waardoor het niet meer nodig is om ze nog spectaculairder te maken. Het uitpuren gebeurt door de blik en niet door de techniek achteraf. 

HVC: Imperfectie mag?

BD: Ja, hoewel ik wel streef naar perfectie. Er is al veel geschreven dat er verwantschap is tussen theater en mijn foto’s en dat mijn beelden eruitzien als decors: de decors van het alledaagse, waar de acteurs net verdwenen zijn of nog moeten opkomen. Als je een decor bouwt, kies je wel alles wat daar opstaat, is er sprake van een constructie. Dat is ook de positie die ik inneem: langs de ene kant zijn het landschappen maar ook stillevens. 
Door het beschouwen van de wereld door de camera en door het uitsnijden van een bepaalde situatie ga je bij wijze van spreken alle objecten en alle dingen die zich in de foto voordoen, ordenen als in een stilleven. Mijn foto’s zijn ook erg gesloten. Terwijl landschappen net open en diep zijn. Mijn foto’s zijn erg tweedimensionaal, claustrofobisch bijna, vandaar de titel ‘No exit’. Ze zijn zodanig besloten in zichzelf, alsof er daarbuiten geen wereld bestaat. Alsof alles binnen dat kader zit gevangen. 

HVC: Wil je de mensen doen dromen met je foto’s? Of schoonheid bieden? Doen nadenken? Troost bieden?

BD: Al die dingen door elkaar. De esthetiek is enerzijds een soort lokmiddel – de foto’s zijn ook klein, dus de mensen moeten er ook echt naartoe komen – en eens dichterbij botsen ze als het ware op een muur. Het is als een soort val die dichtklapt. Uiteraard zijn de sociale vragen die ze in zich hebben ook belangrijk. En de vraagstelling: vanaf wanneer is het beeld een beeldende autonomie? Ik heb dan ook geen eenduidig verwachtingspatroon naar de toeschouwer toe.

HVC: Vanavond is de opening, iedereen komt je naar alle waarschijnlijkheid schouderklopjes geven. Als er feedback is, zal die je ongetwijfeld iets doen?

BD: De ene gaat net documentair kijken, als plaatsen ergens in de wereld. Iemand anders zal het werk puur vormelijk bekijken of iets tussen de twee.

HVC: Geef jij titels aan je werk?

BD: Nummers. En de stad tussen haakjes. En ik toon de werken door elkaar, niet chronologisch geordend of naar de locatie van opname.

HVC: Is dat een meerwaarde als die stad tussen haakjes staat?

BD: Mijn eerste idee was om dat niet te doen en alleen het nummer te tonen. Ik wilde de foto’s in mijn nieuw boek –Simple Present – gewoon nummeren. Ik wilde een boek waar je van de ene bladzijde in de andere ging en helemaal niet weet of je nu in New York, Havana of Berlijn bent. Dat je er totaal in verloren loopt en dat heel de wereld één en dezelfde plek wordt. Maar zoals ik daarjuist zei: sommige plaatsen hebben net wél een heel sterke culturele identiteit en omdat ik het documentaire met het formele probeer te verenigen heb ik ze geen geografische volgorde gegeven. Ik geef er wel een hint bij door de stad tussen haakjes te zetten. 

HVC: Je kunt heel goed praten over je werk, maar je bent momenteel ook bezig je doctoraat in de kunsten af te werken. Wat houdt dat in? Kunstenaar/dokter in de kunsten Kristof Van gestel zei: “Een doctoraat in de kunsten, is in feite navelstaarderij.”

BD: Een doctoraat in de kunsten vertrekt inderdaad van je eigen werk. Heel het doctoraat in de kunsten is in feite een beetje een probleemgeval. Het is allemaal ontstaan vanuit het akkoord van Bologna: alle hogescholen moesten in Europa dezelfde structuur krijgen. Het was het plan dat hogescholen en academies zouden ‘inkantelen’ in de universiteiten. De structuren van de universiteiten zouden dus ook moeten overgenomen worden, zo ook de doctoraten om de zogenaamde ‘academisering’ op gang te trekken. Maar wat moet dat dan zijn een doctoraat in de kunsten?

Het gegeven is natuurlijk dat daar in de kunsten nog helemaal geen traditie in is. We zijn daar nu een jaar of vijf mee bezig en kunnen daarom nu pas de krijtlijnen uittekenen, want er zijn al heel wat mislukkingen aan vooraf gegaan. Veel kunstenaars begonnen matige thesissen te schrijven waardoor ze geen tijd meer hadden om zich op hun artistieke werk te concentreren.

Voor mijn doctoraat heb ik een boekje geschreven: ‘De extra’s’. Ik wilde niet in de val trappen een soort kunsthistoricus of kunstfilosoof van mijn eigen werk te worden. Ik bén ook geen kunsthistoricus of theoreticus. Het boekje is een autobiografische roman waarbij ik een literaire vorm hanteer om net het niet-weten, de twijfel en de mislukking in het artistieke proces te beschrijven. Ik wilde vooral het pseudowetenschappelijke ontwijken en 100% vertrekken vanuit de ervaring van de kunstenaar. Het is tenslotte een onderzoek IN de kunsten.

Ik heb er niets tegen te communiceren over hoe ik te werk ga en hoe mijn werk tot stand komt. Ik heb lang naar gezocht naar de juiste vorm om daarover iets te kunnen zeggen. Bovendien is het ook geen verplichting om een tekst te maken. In Antwerpen zijn we daar heel liberaal in. Al moet er natuurlijk een verschil zijn tussen je eigen artistieke praktijk en een doctoraat. Wat is dat verschil dan? Bij ons omschrijven we dat als: het proces en de methodieken moeten communiceerbaar gemaakt worden, waardoor er een wisselwerking kan ontstaan tussen onderzoek en onderwijs. Onderzoek gebeurt immers binnen een onderwijs context.

Ik heb de sleutel gevonden in de vorm van een literaire tekst over een ervaring in Mumbai. Ik had daar het plan opgevat om de decors van de Bollywoodindustrie te gaan fotograferen. Ik heb gespeeld als figurant in een topfilm in Bollywood. Ze hadden me gezegd dat het een film was die zich in een Londens station zou afspelen, dus ik stelde me voor in een prachtig decor te verzeilen. Ik wilde in mijn werk nog een stap verder zetten door letterlijk die decors te gaan fotograferen. Maar alles is die dag fout gelopen: de film speelde zich helemaal niet in een station, maar in een controlekamer van British Railway: een lelijke kantoorruimte met computers. Ik mocht ook mijn camera niet mee binnen nemen. Toen heb ik het plan opgevat om die figuranten – ze waren gekleed zoals Indiërs denken dat Britten eruit zien, wat ook weer de kwestie is van identiteit, vooroordelen, clichés … - te fotograferen voor die green screens. Maar uiteindelijk is alles daar ook nog fout gelopen en heb ik geen enkel beeld kunnen maken. 

Die mislukking heb ik aangewend als kapstok om mijn doctoraat te schrijven. Ik denk trouwens dat kunstenaars veel meer mislukken dan dat ze slagen. Twijfel is trouwens een belangrijk aspect in het kunstenaarschap. Ik heb dat gegeven gebruikt om te reflecteren over wat ik doe. In het boekje wisselen hoofdstukken over het narratieve van die ene dag in die Bollywoodstudio zich af met beschrijvingen van collega-fotografen die zich ook begeven op het snijpunt tussen documentaire en fictie. Telkens is er een open verband tussen de verschillende hoofdstukken.

HVC: Je bent ook fotografie-schrijver voor H-art, hebt een blog met je teksten … Denken en schrijven over fotografie is blijkbaar iets wat je belangrijk vindt.

Je fotografie-carrière begon in ’90 in de academie van Antwerpen en erna in het HISK. Hoe is je carrière beginnen lopen?

BD: Na mijn studies heb ik een paar jaar met verschillende vormen geëxperimenteerd. In ’97 werd ik geselecteerd voor de Prix Jeune Peinture, maar ik maakte toen heel ander werk. Toen ik studeerde maakte ik meer het werk zoals ik nu maak. In ’99 ben ik dan teruggekeerd naar het landschap zoals ik dat ook al tijdens mijn studies benaderde, doorgedreven geordend, als een stilleven. Ondertussen ben ik daar al 13 jaar mee bezig.

HVC: Mooi gezegd ook in het interview met Erik Eelbode: “Je beslist niet om avant-garde kunst te maken: als je geluk hebt, overkomt het je, maar je kan het niet forceren. Als je beseft dat je een schakeltje bent in de geschiedenis en je op een zo oprecht mogelijke manier authentiek omgaat met wat er vandaag in de wereld gebeurt ben je waarschijnlijk op de goede weg.

BD: Ik sta daar nog altijd helemaal achter. Sommige kunstenaars zijn heel vernieuwend, maar dat is altijd het gevolg van heel veel schakeltjes en maatschappelijke stromingen en evoluties.

HVC: Je bent een POC-member, een Europees collectief van fotografen.

BD: Rond 2004 werd ik lid van POC, mede door vriendin, Lynn Cohen, die contact had met Charles Fréger, een Franse fotograaf die ook de oprichter is van POC. Er zijn een 20-tal leden in Europa. Aanvankelijk was het een groep van jonge beloftes die samenkwamen om over elkaars werk te praten en elkaar te stimuleren. Wij delen elkaars kennis, contacten en ook praktische of technische zaken. De kunstwereld is een heel individualistisch en beschermd instituut. Bij POC proberen we het omgekeerde te doen. Dat geeft een enorme boost. We proberen minstens één keer per jaar een week samen te komen, soms gaat dat gepaard met een groepstentoonstelling. 
Dit jaar was dat voor het fotofestival in Derby in Engeland. Ondertussen hebben we ook en groep in Amerika, die volgens hetzelfde systeem werkt en we proberen nu ook de brug over de Oceaan te slaan.

HVC: een rotvraag misschien: ben je fotograaf of kunstenaar? Voel je je meer thuis in de art scene of in de fotografiewereld?

BD: Dat blijft een probleemsituatie waar beide partijen eigenlijk gecomplexeerd over zijn. Ik heb daar geen complexen over. Je hebt kunstenaars die met fotografie werken en dan zeggen: “Maar ik ben geen fotograaf hoor! Ik gebruik gewoon fotografie.” Je hebt dan ook fotografen die de snobistische kunstwereld afwijzen, maar ik voel me in beide werelden thuis. Kunstenaar zijn: ik vind dat geen waardeoordeel. Je bent kunstenaar omdat je iets maakt dat je als kunst presenteert, dat zegt dus niets over de kwaliteit van dat kunstwerk. Dus ja, je kunt me kunstenaar noemen. Ik ga evenveel naar tentoonstellingen in het S.M.A.K. en het MHKA dan dat ik naar fotomusea ga. Ik leef samen met een schilder, dus die wederzijdse beïnvloeding is er constant. The best of both worlds. (lacht)

HVC: Wat brengt de toekomst? Verder zwemmen op deze golf?

BD: Ik heb hier zes jaar naartoe gewerkt, heb 18 verschillende steden bezocht over 5 continenten, heb nu twee expo’s, een boek. Nu wordt er een periode afgesloten, dus ik heb geen idee wat er gaat gebeuren. Ik ga binnenkort terug naar China, en dan zie ik wel wat er gebeurt.

HVC: Ben je het type van altijd de camera rond de nek?

BD: Neen, maar dat heeft puur met concentratie te maken. Je hebt zo van die fotografen die op weg naar de bakker een meesterwerk maken, maar als ik onderweg ben naar de bakker, dan denk ik alleen aan pistolets (lacht). Als ik op reis ben ontstaat er een langzame concentratie en dan denk ik alleen maar aan fotografie en dat leidt er toe dat je de dingen zo begint waar te nemen.

HVC: Techniek voor de kenners …

BD: Ik werk met een vrij eenvoudige maar degelijke digitale camera met een 50 millimeter lens, omdat die dezelfde beeldhoek heeft als onze ogen. Het enige wat je dus als tool hebt, is het kader. Ik probeer ook daarin zo simpel mogelijk te werken. Als je met een groothoek of telelens werkt, is er al een optische transformatie van de werkelijkheid. Ik gebruik ook geen statief, al wil ik natuurlijk dat alles netjes geordend is met veel horizontalen en veel verticalen, daarvoor gebruik ik een matglas met hulplijnen. Daarna is er postproductie: Photoshop en printen op archivaal papier: Hahnemühle Fine Art Pearl, een mooi soort barietachtig papier. De kleur en textuur ervan is niet te opdringerig: heel mooi wit en conserveerbaar. Dan steek ik ze in lijsten. 
Als we straks naar de Roberto Polo gallery gaan, zal je zien dat er vijf verschillende tinten van lijsten zijn en dat heeft een documentaire functie: iedere kleur van lijst verwijst naar het continent waar de foto is gemaakt. Daarnaast heeft het ook een formele waarde: het tekent een abstract patroon af in de ruimte.

Na ons gesprekje in de mooie salonzetels van Bozar, wandelen we langs zijn expo in Bozar.

BD: In deze tentoonstelling hier in de Bozar zijn mijn foto’s toegespitst op Mumbai, omdat ik hier ben uitgenodigd in het kader van Europalia. Daardoor hebben die foto’s een meer documentair karakter dan wat je straks in de galerie zal te zien krijgen.

HVC: Ik vind het moeilijker om fotografen dan bijvoorbeeld schilders te interviewen, want ik voel die plasticiteit minder.

BD: In fotografie heb je uiteraard niet die fysieke interactie met doek en verf, waardoor al spiertrekkend een beeld tot stand komt. Of een beeldhouwer die met klei boetseert en waar je als kijker dat ook nog effectief ziet en voelt. Bij fotografen is het een andere fysieke interactie. Maar het is uiteindelijk een machine die het beeld maakt. Ik vind het spannend in de fotografie dat je soms kan doen alsof er geen maker is van die beelden. Alsof er geen kunstenaar bij aan te pas is gekomen. Alsof het ook lijkt dat die situaties zichzelf hebben gemaakt, alsof het fototoestel dat beeld gemaakt heeft. Die heel minimale aanwezigheid van de kunstenaar in het beeld bevalt me juist heel erg. Daarom houd ik zoveel van fotografie: omdat het zo minimalistisch is en zo puur neerkomt op het beeld. Het lijkt schijnbaar onpersoonlijk. 

Ik ben niet zo de grote fan van het gestuele in de kunst. Ik houd meer – vandaar ook mijn kleine formaten – van het intieme en het subtiele: het proberen reduceren tot de pure essentie. Ik houd van de bescheidenheid van kleine formaten. Dat je er bijna moet instappen in plaats van dat de foto je plat slaat. Het is omdat je het bijna gevangen neemt in het fotografische frame dat de beelden worden wat ze zijn. Het is tegelijkertijd een constructie en het is tegelijkertijd puur documentair.

HVC: Een paar foto’s lijken van ver gezien wel collages, sommige lijken stillevens, andere foto’s lijken van ver bijna geschilderd, in die zin zou je ze plastisch kunnen noemen. Het zijn ook geen foto’s die je in de zogenaamde zes seconden kunt bekijken. Ze vervelen niet gauw omdat je ze niet in één oogopslag hebt gezien. Je wilt ook niet dat je beelden snel consumeerbaar zijn. Je probeert ze een ‘onoplosbaar’ karakter te geven.

BD: Ik hoop ook dat er niet slechts één sleutel is voor die beelden en je de foto’s telkens weer met andere ogen kunt bekijken.

Hier in Bozar heb ik mezelf een klein uitstapje gegund waardoor vriend en vijand wellicht verbaasd zal zijn. Het is bepaald afwijkend werk. Ik zie het als een soort tegenpool van de stille en ingetogen werken. Ik was oorspronkelijk helemaal niet van plan om die werken te tonen, maar ik vond ze hier wel passen. Het is ook de cover van mijn boekje, ‘De extra’s’. Voor mij is het een metafoor voor de heel gestoorde samenleving daar in Mumbai. De armoede is er verschrikkelijk en de betekenis van een individu betekent daar niks. 

HVC: Je zou er inderdaad geen Bert Danckaert stempel aan geven.

BD: Aan de andere wand zie je ook nog atypisch werk. De eerste dag dat ik in Mumbai aankwam viel het me op dat al die treinen bomvol zaten, wat ik heel intimiderend vond. Het duurde een paar treinen eer ik durfde opstappen. (lacht) Wat me ook opviel is dat ze die deuren niet sluiten gedurende de hele rit. Ik vond het heel mooi als je het station binnenrijdt je een soort kader in een kader krijgt. Het is een verwijzing naar het fotografisch kader, met daarnaast een echo van wat ik meestal doe: een strak formele benadering met kleurenpatronen en kleurvlakken. In deze setting hier in de Bozar, lijkt het bijna op de reconstructie van een trein.

  

HVC: We zijn hier op rondgang in je grote solo-expo bij de Roberto Polo gallery in Brussel. Ondertussen zijn we op de tweede verdieping aanbeland.

Het valt me op dat je altijd een soort skyline ziet, meestal een paar centimeter onderaan je foto. Waarschijnlijk als een soort houvast.

BD: Dat is de verwijzing naar het theater: het speelvlak en het achtergrondvlak. Dat maakt het ook documentair, want je herkent het nog als een straatbeeld. Als je dat weglaat, gaat het puur om een abstractie en ik zoek net de spanning tussen het documentaire en het formele.

HVC: Wat is jouw lievelingswerk?

BD: Goh, het zijn allemaal mijn kindjes natuurlijk. Meestal is het de laatste reis die je hebt gemaakt die je het meeste bijblijft, en dat is nu Brasilia dus. Het hangt natuurlijk ook van mijn gemoed af: de ene dag ben ik meer geneigd naar het abstracte te neigen en een andere keer verkies ik de veeleer ‘sociale’ foto’s.

HVC: Was het geen moeilijke keuze welke foto’s te kiezen voor de expo’s?

BD: Mijn archief van deze reeks bevat een 700 beelden. Daarvan hebben we er 87 in het boek gezet en daarvan hangen er 58 in de tentoonstelling.

HVC: Ik vind wel dat er een zekere speelsheid en zelfs een soort surrealisme in je werk zit, maar heb ik het fout als ik vind dat er weinig humor in je werk zit?

BD: Ik vind net van wel! Ok, geen anekdotische grapjes, maar wel beeldende humor. Ik had het daarstraks over de fotografe Lynn Cohen: zij vindt bijvoorbeeld dat ze meer naar Jaques Tati verwijst dan naar een filosoof als Michel Foucault. Aan de ene kant verwijst mijn werk naar modernistische constructivistische schilderkunst en langs de andere kant is het gewoon een kast met een gat in. Voor mij hebben al die associaties en spelletjes een soort van humor in zich.

Mijn werk bevat ook een omkering van binnen en buiten. Al de foto’s zijn buiten gemaakt, maar heel vaak heb je het gevoel dat je in een interieur zit of de dingen zich manifesteren zoals in een interieur. Alles is heel gesloten, er is nooit lucht te zien …

HVC: Wat is jou kwaliteit, denk je, tegenover andere fotografen?

BD: Met de jaren ben ik altijd maar verder gegaan met het uitpuren en misschien heb ik op den duur wel een soort talent ontwikkeld om heel extreem ver te gaan in die vormelijke ‘uitpuring’ van een sociaal gebeuren. Het zijn heel abstracte en vormelijke werken die toch heel duidelijk documentaire en sociaal politieke beweegredenen hebben. Het samenkomen van die werelden is het specifieke in mijn werk.

HVC: Al je foto’s hebben een wit passe-partout.

BD: Dat is een verwijzing naar de klassieke documentairefotografie. Het is een bijna ouderwetse manier van presenteren, maar met een knipoog.

Ondertussen dalen we de trap naar de kelderverdieping af.

HVC: Hoe ben je op het idee gekomen om een film te maken in plaats van een gebruikelijke foto? Speelde dat al langer?

BD: Ik beschouw de films haast als foto’s, want er is geen filmische manier van werken. Er is geen camerabeweging en alles lijkt heel statisch, alleen beweegt er hier en daar iets in het beeld. De films worden op constructies geprojecteerd die op de grond staan waardoor ze objecten worden en geen transparante projecties op de muur.

Deze film is in Hong Kong gemaakt. Het is een vrij hallucinant stadslandschap met een berg erachter. Het was een zondag en de film toont voetballende Chinezen, vrijetijdsbesteding dus. Het begon met dat rugzakje dat ik zag liggen en toen zag ik een kindje in het beeld wandelen en wat later diens vader, een Westerling in Hong Kong. Er gebeurt bijna niks, zoals in al mijn beelden eigenlijk. Wat ik toon is een alledaagse plek waar heel weinig in gebeurt. Een beetje zoals in het theater van Anton Tsjechov. Daar zie je ook alleen maar mensen wat met elkaar praten of iets eten of drinken, er gebeurt heel weinig. En juist daar zit de dramatiek: in dat eeuwige, haast onzichtbare niets.

HVC: In de andere film zagen we een landschap, iets wat je tegenwoordig niet meer toont. Hier zie je – als er geen beweging is – het typisch Bert Danckaert kader met een schouwtoneel. Al heeft deze foto een extra gezichtsbegoocheling omdat je niet goed ziet of die liggende man nu tegen een muur ligt of aan de rand van een afgrond.

BD: deze film is gemaakt in Brasilia en toont een fragment van het Museo National, gemaakt door architect Niemeyer. Het is eigenlijk een bol, maar je ziet het niet als je het niet weet.

HVC: Smaakt film maken nu naar meer?

BD: Ja zeker, ik speel gewoon verder. De core business zal waarschijnlijk mijn landschappen blijven, maar daarnaast gun ik mij een paar uitstapjes en experimenten die de boel levend houden en mezelf wakker houden.

HVC: Fijn zo!

Hilde Van Canneyt, copyright 2013

Bert Danckaert stelt tentoon:

Roberto Polo galerie

Bert Danckaert No Exit

12.09.2013 - 03.11.2013

LEBEAUSTRAAT, 1000 BRUSSELS
+32 2 502 56 50 gallery@robertopolo.com www.robertopologallery.com
Tuesday to Friday from 2PM to 6PM, Saturday and Sunday from 11AM to 6PM and by appointment

BOZAR

NO EXIT

The Extra's

17.09 > 03.11.2013

Ravensteinstraat 23
1000 Brussel
Info & Tickets 02 507 82 00

Out now ! SIMPLE PRESENT
Published by Lannoo, 2013
Hardcover, 186 pages
€ 45,00

De Extra’s

Uitgegeven bij EPO

Soft cover, 120 blz

€10,00