Interview met Ben Benaouisse

 Op de hoogte blijven van de nieuwe interviews? Schrijf je hier rechts in op de nieuwsbrief

Interview met Ben Benaouisse, Wetteren, nov 2013, afgewerkt juli 2015.

Hilde Van Canneyt: Hallo Ben, we zijn hier samen op je expo in LOODS12 te Wetteren. Voor ik hier binnentrad, wist ik niet waaraan me te verwachten, maar toen ik net binnenkwam, was het nog minder wat ik verwachtte… We zien een veelheid aan werken: schilderijen, collages, werken die op de grond zijn tentoongesteld, enz. Hoe ben je tot die opstelling gekomen? Of met andere woorden: je kende die ruimte, werd dan uitgenodigd en dan moeten er ideeën zijn ontsproten. 

Ben Benaouisse: Ik vind het wel grappig dat je zegt “dat het niet op mijn werk lijkt”. Al kan ik er wél inkomen. Het vertrekpunt van het werk dat je hier ziet, was dat ik het resultaat van één jaar werken in mijn atelier wilde tonen. Je kan het zien als een soort proces. 

Loods 12, Wetteren, 2013

HVC: Werken die je maakt terwijl je in je atelier bent, maar toch geen deadline hebt?

BB: Inderdaad. De mensen kennen mij vooral als iemand die projectmatig werkt en nieuw werk maakt voor heel specifieke contexten. Hier wilde ik mijn zoektocht tonen met kleine autonome werken. Het is de eerste keer dat ik op die manier naar buiten kom: het is niet gelinkt met een thema of een gebouw. 

Ladder, See brown, Listen white & Leave black, Loods 12

HVC: We zien hier in het midden ostentatief een ladder staan met een doek om gewikkeld, vastgehecht met pleisters.

BB: Dit is het vervolg op het werk dat ik voor Sint-Jan maakte, de expo van Jan Hoet en Hans Martens. Dat werk was geïnspireerd op de kruisafneming. Hier heb ik dat opnieuw geprobeerd. Het is ook een metafoor voor schilderkunst: hout, doeken, kwetsuren, … 

HVC: Smaakt zo’n ‘iets klassiekere tentoonstelling’ naar méér?

BB: Ik heb mezelf sowieso altijd gezien als een ‘klassieke’ kunstenaar. Ik ben geen rariteit hè. (lacht) Soms wil men alleen maar dat zien: een Marokkaan die danser én performer én kunstenaar is. Oké, dat is een waarheid en dat is mijn verhaal. Ik heb ook geen opleiding, dus voor mij is dat al een lange weg die ik heb afgelegd. 

HVC: In de kunstwereld word je sowieso mooi opgepikt: alleen al de afgelopen maanden zat je in twee stadsexpo’s (Kortrijk Vlaandert, van provincie tot provincie en Coup de Ville in Sint-Niklaas).

BB: Dat is waar.

Invasif Ben Benaouisse, (foto Henri Krul)

HVC: Voor we verder rond je werken wandelen, laten we eerst eens teruggaan naar je ‘verleden’. Zowel als beeldend kunstenaar als ervoor als danser en performer, ben je autodidact. Ik weet dat je eerst bij Victoria in Gent terechtkwam. Daarnaast heb je ook nog gedanst bij les ballets C de la B, Victoria en Latrinité. Je creëerde ook enkele soloproducties voor theater. In 2001 maakte je onder meer Het is Lam, in 2005 Art D-KOR en in 2006 No Production.

Hoe is dat allemaal tot stand gekomen? Was je als kind en in je jeugd dan constant aan het tekenen en dansen? Of aan welke job dacht je? Je moet toch je brood verdienen? 

BB: Dansen is de ultieme vorm, al de rest ligt in het verlengde daarvan. Ook beeldende kunst. Ik denk niet zo in vakjes, Hilde. Ik kom uit een klein dorpje in Wallonië. Ik was uitgenodigd voor een project en dat is de reden dat ik naar Gent ben gekomen. Trouwens, in mijn jeugd was ik altijd aan het lezen. Ik was de enige in mijn familie die een bibliotheek had. Ik was een ufo voor die mensen. (lacht)

HVC: Ah zo ben je van dat dansen in de beeldende kunst geraakt!

BB: Wel, ik ben in Wallonië opgegroeid, ging daar ook naar school. En Dirk Pauwels, oprichter van Nieuwpoorttheater, Victoria en kunstencentrum CAMPO, had me uitgenodigd voor een project in Gent. En ik ben hier gebleven. Maar als autodidact werk je sowieso van project naar project. Zo ben ik ook begonnen. Dat is mijn school. En met de tijd ben ik gewoon meer geëvolueerd naar installaties: in het begin als decor voor het dansen en voor mijn performances. Zo is het gekanteld naar beeldende kunst. 

HVC: Dans je nu nog?

BB: Minder dan vroeger.

HVC: Omdat je niet meer wordt uitgenodigd, of omdat je fysiek minder de behoefte hebt? 

BB: Ik doe nu gewoon iets anders. En iets maken (bv. een schilderij) is volgens mij ook dansen. 

dansdiagram, 2011, Sediment, Ename

HVC: Een mens doet ook soms verder in iets waar hij meer feedback van krijgt. Ik vermoed dat het als danser ook een moeilijker parcours is. Als beeldend kunstenaar kan je bij wijze van spreken je werk in een ruimte (gaan) plaatsen. 

In de catalogus bij de kunstroute Kortrijk Vlaandert, van provincie tot provincie (2013) las ik: “Hij ontwikkelt een artistiek parcours dat vertrekt van het principe van toe-eigening en zoekt voortdurend een houding ten opzichte van het hier en nu. Hij vraagt zich af wat hij als kunstenaar nog kan toevoegen, want alles is al gedaan. Hij voelt zich een dwerg op een reus.”

In Kortrijk maakte je op de grond, in de openbare ruimte, tekeningen met verf, diagrammen en grondinstructies. Daarnaast had je nog een fijne toevoeging. In het cafeetje waar tijdens de opbouw iedereen samenkwam, kwam je een typische ‘artiest’ tegen. Aan hem vroeg je om je zelfportret te maken. Nog met de natte verf hing je het werk lukraak ergens aan de muur in de Budafabriek. 

BB: Ik ben geen schilder. Ik ben een kunstenaar die schilderijen maakt.

HVC: Vertel eens over je actie op 19 april ’10 toen je je als dakloze verkleedde en op het dak van de Gentse hoofdbibliotheek ging staan. Dat was in het kader van Electrified 02 van S.M.A.K. en Kunstencentrum Vooruit. Je vroeg de passanten een foto van je te nemen. Zo capteerde je de blik van de kunstenaar. 

BB: Ik zie dat als een theaterstuk, al is dat minimaal. Ik zit op een podium – het dak van de stad. Een dakloze op een dak. (lacht) Je hebt een soort scenario, maar het is een open scenario. En je hebt een dialoog, maar het is een open dialoog. En een onmogelijk scenario, want je staat te hoog om met de mensen te spreken. Daarom heb je bijna alleen maar de act van het fotograferen, wat ook een manier van communiceren is. 

HVC: Kan je ook iets vertellen over de Andy Warhol diaries?

BB: Dat is een performance die ik in Brussel in 2m3 bracht. Ik moest een performance doen op 2x2x2 meter en het mocht maximum 2 minuten duren, dus ik maakte een performance van 2 minuten. Mijn opdracht, mijn doel, was om daar te blijven tot iedereen wegging. Dus uiteindelijk duurde mijn performance superlang. Dat is spelen met de conventies en de codes. De referentie aan Andy Warhol was dat hij eens Invisible sculpture heeft gemaakt, een performance waarbij hij elke dag in een etalage stond.

HVC: Eigenlijk heb jij in de loop der jaren een eigen oeuvre en gedachtegoed gecreëerd door ‘het te doen’, feedback op je werk te horen, daar weer verder over na te denken, de woorden van die anderen weer verder uit te dragen, enz. En zo blijft het Benaouisse-balletje rollen. En op den duur sta je als kunstenaar ‘daarvoor’. 

In 2009 werd je uitgenodigd door het S.M.A.K. in Gent. Daar maakte je Jan Fabre revisited, een re-enactment van Fabres The Bic-Art Room uit 1981: een 72 uren durende performance waarbij de kunstenaar zich liet opsluiten in een met kunstlicht verlichte witte ruimte. Jij wilde zijn ervaring her-beleven. Het publiek kon alles op monitoren in het museum volgen. 

BB: Toen Jan Fabre klaar was met zijn performance, was het ‘gedaan’. Voor mij was het een manier om een tentoonstelling te creëren. Daarna kon het publiek mijn werk nog twee maanden bezoeken als tentoonstelling. Dat is een groot verschil in uitgangspunt. Via een performance van Fabre heb ik werk gemaakt. Precair werk via sporen op doeken, op meubels, op de muur, op objecten, enz. dat dan ook een kunstvorm wordt. 

HVC: Sinds 2007 bestaat Fondamenta, wat een Leitmotiv is voor: “Wat is er al gedaan? Wat kan je in je praktijk doen?”

BB: Dat onderwerp komt vaak terug bij mij, we leven in een blasé-tijdperk. Ik heb dat Leitmotiv voor een performance eens verlijmd naar: “Alles is al gebeurd, alles moet nog gebeuren”. 

HVC: Je richtte ook mee het cross-overmagazine A.A.G. op (L’Aventure Avant-Garde, Athletics Association Ghent of All Already Gone).

BB: Ik heb dat opgestart in 2009. Dat is ook een van de projecten die ik doe – ik hou ervan verschillende projecten te ontwikkelen. 

Binnen mijn werk (o.a. installatiewerk en performancewerk) heb ik het project Novgorod vzw. Eén onderdeel daarvan is dit tijdschrift, waarvan alleen het nummer 0 bestaat. (lacht)

HVC: Ondertussen heb je in december 2014 het tijdschrift R.I.A. / articulations opgestart met kunstenaar Thierry Mortier.

BB: Ja, dat klopt. Thierry is een vriend van mij. Ik vroeg hem om tot onze dood samen te publiceren. Dan heeft hij zijn eigen tijdschrift opgericht en ik het mijne: twee tijdschriften in één. We stoppen als er een van onze sterft. 

HVC: Een ander Leitmotiv van jou is ‘herhaling’, ‘recyclage’ en ‘onderzoek’.

BB: Mijn expo in Coup de Ville is daar het resultaat van. P.O.L.Y.T.I.E.K. als fusie van twee woorden: polyptiek en politiek.  

HVC: Kan je iets vertellen over die installatie in de kunstroute Coup de Ville (2013) in Sint-Niklaas, waar Stef Van Bellingen curator van is?

In de catalogustekst las ik: “Ben Benaouisse reist doorheen de maatschappij en de kunst met een alerte geest en een scherpe blik. Geen medium of drager laat Ben onverkend. Hij gebruikt het democratisch podium van de straat. De directe confrontatie met de toeschouwer schuwt hij niet.” Mooi geschreven ook: “Hij recycleert en herbevrucht materialen of denkwijzen, hij buigt zich over evoluties en sociale situaties. Hij test het vermogen van de kunst in deze tijd en onderzoekt de rol ervan in onze samenleving.” 

Je werkt bij voorkeur vanuit datgene wat reeds bestaat. Hier verzamelde je afgedankte materialen (met in het achterhoofd Joseph Beuys, Marcel Broodthaers en Robert Rauschenberg), las ik. Voor deze expo was de basis de polyptiek. Leg eens uit.

BB: (fluistert in dictafoon: “Hilde is nu eventjes weg om wat olijven achterover te gaan slaan.”)

Hilde, mag ik jou een paar beelden sturen? Une image est plus forte que tout discours.

Coup de Ville, 2013

HVC: Je werkte er ook op verder in de kunstroute Art traces across the Western Front, in Langemark-Poelkapelle (lente/zomer ’15).

BB: Inderdaad. Wat ik daar gemaakt heb, is gebonden aan de geschiedenis van die plek (het eerste station dat later een brandweerkazerne werd). Het thema van de tentoonstelling is de gasaanval tijdens de Eerste Wereldoorlog. Met al die elementen heb ik een nieuw werk gemaakt, in situ.

Voor mij is alles ook altijd een antwoord op alle installaties die ik eerder heb gemaakt. Ik probeer dan ook een openheid te hebben naar andere objecten, andere verhalen, andere … Ik zie dat ook als politieke gestes. Dat staat los en tegelijkertijd niet los van wat ik in mijn atelier maak. 

Art traces across the Western Front, Langemark-Poelkapelle

HVC: Zijn er projecten die ik over het hoofd zie en hier toch wel een plaatsje verdienen?

In 2013 maakte ik een permanent werk binnen de muren van het Troubleyn Theater van Jan Fabre in Antwerpen en nam ik deel aan de groepstentoonstelling Friends & Neighbours ter gelegenheid van de opening van de nieuwe studio van Koen van den Broek. 

Daarna organiseerde ik met Philippe Van Cauteren (artistiek directeur van het S.M.A.K.) een tentoonstelling rond en met het medium performance: Deel I, De Inleiding. Met Honoré d'O, Angel Vergara, Bart Stolle, Loek Grootjans, Michiel Albrecht en Benjamin Verdonck. De tweede editie, Deel II, De Inleiding, heeft – twee jaar later – net plaatsgevonden in het S.M.A.K.

Begin 2014 toonde ik voor het eerst, tijdens de tentoonstelling La Vérité en Peinture – Manifold Positions and Possibilities in Painting, mijn zwarte schilderwerken als autonoom werk binnen mijn oeuvre (expo met werken van o.a. Mario De Brabandere, Jus Juchtmans, Ermias Kifleyesus, Shelley Meert, Greet Van Autgaerden, Oscar van der Put en Marilou van Lierop en gecureerd door Hans Martens in Kusseneers Gallery).

schilderij 'black'

In de zomer van 2014 nam ik deel aan de groepstentoonstelling Summertime in de galerie van Kristof De Clercq (met werk van Johan De Wit, Klaas Kloosterboer, Christophe Lezaire, Agnes Maes, Vicken Parsons, Jürgen Partenheimer, Frank Van Hiel en Guus Van Der Velden). 

Momenteel werk ik aan nieuwe werken en waarschijnlijk toon ik ze in januari 2016 ook in deze galerie.

Eind 2014 toonde ik met de tentoonstelling Artist's PROOFS / EPREUVES d'artiste in galerij Jan Colle, via een nieuwe reeks edities die ik speciaal voor de gelegenheid gemaakt heb, een artistieke retrospectieve over het parcours dat ik de voorbije twintig jaar aflegde (1993/94 – 2014) in Gent. 

Artist's PROOF/EPREUVES d'artiste, 2014, Jan Colle (foto Griet Van de Velde)

  

HVC: Je werk gaat heel breed …

BB: Inderdaad.

HVC: Je werkt ook rond identiteit … Denk je dat je dezelfde carrière in Marokko had kunnen uitbouwen?

BB: Neen, nooit. Maar voor de duidelijkheid: ik ben in België geboren. 

HVC: Volg je de Marokkaanse kunst?

BB: Van ver. Ze doen wel een poging om mee te zijn. (lacht) 

HVC: Wriemelt het al in het buitenland?

BB: Nog niet, maar ik werk eraan. Als kunstenaar is het vitaal dat je naar het buitenland gaat.

HVC: Sommigen zijn al blij dat ze in hun dorp ‘den artiest’ worden genoemd.

BB: Ja, ik weet het. 

HVC: Met welke kunstenaar zou je jezelf vergelijken?

BB: Met drie Belgen: Raoul De Keyser, Marcel Broodthaers en Thierry De Cordier. Met alledrie tegelijkertijd. 

En het is heel bewust dat ik voor deze drie Belgen kies. Voor mij is het de enige weg die ik nog kon nemen binnen een geglobaliseerde kunstwereld. In een tijd waarin internationale artiesten de norm zijn, kies ik voor Belgische kunstenaars als baken van mijn artistieke ontwikkeling.  

Er zijn nog andere kunstenaars met wie ik mij vergelijk, maar dat hou ik nog even voor mij. 

HVC: Indien je geld zou hebben, heb je een bepaalde droom voor ogen om een installatie te maken? 

BB: Er staan veel projecten op papier die wachten tot er interesse of een mogelijkheid voor is … Zo heb ik een installatie in gedachten met als titel La chambre froide. Van buitenaf ziet het er een white cube uit. Binnenin is er, door een frigosysteem, een afgekoelde ruimte met op de grond een reproductie van Khadaffi, gemaakt van was – bijna een reproductie van alle beelden die we toen in de media hebben gekregen. 

HVC: Hoe ziet je werkdag eruit? Je staat op, vrouw en kind zijn het huis uit, en … Heb je een vaste planning?

BB: Ik heb een atelier, maar ik werk heel organisch. Soms werk ik thuis, soms in het atelier, soms werk ik een nacht door … Ik werk overal waar ik kan werken. Ook op sociale media zoals Facebook.

HVC: Om te eindigen: wat zijn verder nog je dromen?

BB: Oei, dat vind ik een moeilijke … 

HVC: Denk er maar eens over na, Ben! 

Hilde Van Canneyt, copyright 2015

Ben Benaouisse stelt tentoon:
Art traces across the Western Front, Langemark-Poelkapelle